Геологтар күні қалай пайда болғанын білесіз бе?

Менің шығармамның кейіпкері – Степняк қаласынан шыққан ұлы тұлға, аты аңызға бергісіз қадірменді ақсақал Қабдірашит Шауаханов.

Қабдірашит Шауаханов 1932 жылдың 15 мамырында Ақмола облысы Еңбекшілдер ауданында Степняк қаласында дүниеге келген, геолог, тау-кен инженері.

Ол 1949 жылы Степняк қаласында Абай атындағы №2 қазақ орта мектебінің 10 сыныбын аяқтады. Содан кейін Алматы қаласындағы Қазақ тау-кен металлургия институтына түсті.

Оны 1954 жылы тәмамдағаннан кейін 44 жыл бойы Балқаш тау-кен металлургия комбинатының кәсіпорындарында қатардағы инженерден бірінші басшы қызметіне дейін көтерілген.

1954-1998 жылдар арасындағы Қабдірашит атамыздың өмір жолын қарап отырсақ, он адамның өмірбаянындай: қатардағы инженерден бастап, бас инженер, шахтаның бастығы, Қоңырат кенішінің хатшысы, кәсіподақ комитетінің мүшесі, «Балқаш тау-кен металлургия комбинаты» партия комитетінің мүшесі, Саяқ руднигінің аға инженері, Ақшатау вольфрам-молибден руднигінің директоры, Ақшатау тау-кен байыту комбинатының басшысы қызметтерін атқарған.

Қабдірашит Шауаханов «Құрмет белгісі» орденімен және де ҚазССР Жоғары Кеңесінің «Құрмет грамотасымен»,, бірнеше медальдармен марапатталған.

Өзінің қиын балалық шағына қарамастан Қабдірашит Шауаханов үлкен жетістіктерге жетті. Балалық шағы соғыс уақытындағы қиын жылдарға сәйкес келіп, алты жасында әкесінен айрылды.

Әкесі Нүркенов Шауахан 1912 жылы Жаналық ауылында дүниеге келген, Омбы қаласында экономикалық факультетті аяқтапты. 1928-1936 жылдары Шауахан Жаналық ауылының бас бухгалтері болып қызмет істеген. Сол кездің деңгейімен орыс тілін жақсы меңгерген, өз ісі бойынша аса сауатты жан болған.

Бірақ саяси қуғын-сүргін басталып, Нүркенов Шауахан Магаданға жер аударылады. Қудалаудағы ауыр өмірдің салдарынан 1939 жылы 27 жасында ауырып, Магаданда қайтыс болады.

Іс-әрекетінде қылмыс құрамы болмағандықтан Нүркенов Шауахан 1964 жылы ақталып, оң ісі қалпына келтірілді. «Қу тақырға шөп бітпейді» демекші, Қабдірашит атаның қабілетті, мақсатқа жетпей тынбайтын қасиеті әкесінен берілсе керек.

Атамыздың білімді, білікті, іскер болуымен қатар, оның ешкімге ұқсамайтын қайсар, өжет мінезі де бар. Бұл бірегей мінездерінің бір мысалы - КСРО деп аталатын мемлекеттің тарихында қалуы. Ол - Қабдірашит Шауаханов атамыздың арқасында геологтар күнінің тағайындалуы.

Бұл оқиға 1961 жылдың жаз айында болған екен. 29 жастағы жалындаған жас жігіт сол кездегі КСРО-ның бірінші хатшысы Никита Сергеевич Хрущевке хат жолдапты. Ол хатта былай делінген:

«Қымбатты Никита Сергеевич, барлық адамның өз мамандығы бар. Сол мамандықтардың өз күндері, төл мерекелері бар. Мысалға – «дәрігерлер күні», «мұғалімдер күні», тағы басқа. Бірақ геологтар күні жоқ. Біз дебір мамандықтың иесіміз. Геологтар да жұмыс жасап, әртүрлі пайдалы қазбаларды табады. Бірақ біз геологтар күнін қашан тойлайтынымызды білмейміз. Мұғалімдер, дәрігерлер күнін тойлаймыз, бірақ біз басқалар үшін емес, өзіміз үшін мерекені тойлағымыз келеді. Өтінемін, Никита Сергеевич, бізге арнап геологтар күнін белгілеңізші».

Хатты жібергендігі туралы әріптестеріне хат Мәскеуге кетіп қалған соң айтады. Содан тікелей мемлекет басшысына хат жазғаны туралы алып-қашпа сөздер айтылып, басшылары бұл ісінің жақсылыққа апарып соқпайтынын да ескертіп үлгереді.

Ал хат наурыз айында Никита Сергеевич Хрущевтың қолына түсіп, ол КСРО түсті металлургия министрлігіне «Ұсыныс дайындауға» сілтеме жасайды. Сөйтіп, геологтар күнін сәуірдің бірінші жексенбісіне белгілеу туралы бұйрық шығады. Қазіргі геологтар күнінің тарихы осылай болған екен (К.Шауаханов. «Горняки и металлурги Балхашцветмета». 35-37-беттер).

Шауахановтың Никита Хрущевқа жазған хаты

Қабдырашит атамыздың арқасында белгіленген геологтар күні бұрынғы КСРО-ның құрамында болған елдерде, оның ішінде Қазақстан Республикасында да осы күнге дейін атап өтіліп келеді.

Қабдірашит атамыз өзінің «Балхашцветметтің кеншілері мен металлургтері» атты кітабында жастарға техникалық білім алудың артықшылықтарын айта келіп, жас мемлекетіміздің қарыштап алға басуы үшін сауатты инженерлердің ауадай қажет екенідігіне өз өмірінен деректер келтіре отырып, кеңес береді.

Қазіргі жастардың техникалық білімнен гөрі гуманитарлық салаға көп көңіл бөлетіндігіне қынжылыспен қарайды. Ол ойы дұрыс та, өйткені, Ыбырай Алтынсарин айтпақшы «өнер-білім бар жұрттар» қолын алысқа сермеп, жан-жақты дамуда.

Атамыз мектебімізге 2-3 жылда бір келіп тұрады, келген сайын бізге өз өмірінен үлгі келтіріп, жоғарыдағыдай ақыл-кеңестерін айтып, бізді болашаққа мақсат қоюға жігерлендіріп кетеді.

Қазіргі таңда Қабдірашит ата Қарағанды қаласында тұрып жатыр. Қарағанды және Балқаш қалаларының «Құрметті азаматы».

Қаламыздың тумасы, туған мектебіміздің түлегі Қабдірашит Шауаханов Степняк қаласының тұрғындарының жүрегінен өз орнын ала білді, оның өмірі қазіргі жас ұрпаққа үлгі-өнеге!

Анжела ТӨКЕНОВА
7-сынып оқушысы
Абай атындағы
№2 қазақ орта мектебі
Ақмола облысы
Біржан сал ауданы
Степняк қаласы
Жетекшісі: Сәуле Сейдалина

Рейтинг	Регион	Аким
219022	Алматинская область
146708	Туркестанская область
108999	Восточно-Казахстанская область

Рейтинг	Регион	Аким
339	Алматинская область
195	Туркестанская область
180	Северо-Казахстанская область

« Апрель 2024 »
Пн	Вт	Ср	Чт	Пт	Сб	Вс
1	2	3	4	5	6	7
8	9	10	11	12	13	14
15	16	17	18	19	20	21
22	23	24	25	26	27	28
29	30

Мы в соц сетях:

Геологтар күні қалай пайда болғанын білесіз бе?

Поделиться материалом

Другие материалы по теме

По читаемости

По материалам