"Жас қазақ" ұйымын құрған ұлтшыл жастың бірі – менің атам еді

Атыңнан айналайын Қарқаралы,
Сенен бұлт, менен қайғы тарқамады.
Мәди Бапиұлы

Қасиетті Қарқаралы жерінің үш мың жылдық тарихы бар, қаншама ұлы тұлғаларды, данышпан, батыр, ғалым, күй аталары мен жырауларды дүниеге әкелген киелі жер.

Сонау 1824 жылы Қарқаралы болып, іргетасы қаланған, өзіндік баға жетпес тарихы бар, қазақ ұлтымыздың маңдайына біткен игі жақсыларының мекені. Қазақ ұлтының дамып, ел болуына, керегесі кең, терезесі тең мемлекет болып қалыптасуына қосқан үлесі ұшаң теңіз.

Қарқаралы ертеден-ақ бүкіл қазақ елінің саяси-мәдени және экономикалық орталықтарының бірі болғаны белгілі. Осы тұрғыда 1848 жылы атақты Қоянды жәрмеңкесі арқылы Қытай сияқты ірі мемлекеттермен саяси-экономикалық көпір орнатқанын білеміз.

Ежелден ерекше әсем табиғатымен танымал Қарқаралы өңірі - үш жүзге билік айтқан қаз дауысты Қазыбек, Кенже би, Тәттімбет, Шөже ақын, Мәди Бәпиұлы секілді елдің рухын көтерген көсемдер мен сөз бастаған шешендердің, данышпан, ойшылдар мен ғұлама ғалымдардың, ірі мемлекет қайраткерлері мен асқан өнер шеберлері, ақындар мен батырлардың мекені.

Елім, жерім деп жанын берген қазақ ұлтының көшбасшы көсемдері Әлихан Бөкейханов, Ахмет Байтұрсынов, Ақбайдың Жақыбы, Нығмет Нұрмақов сияқты ұлт жанашырларын қалай атап өтпеске. Сонымен қатар, дауылды күні қара бұлт қаптаған аспанда найзағайдай жарқ еткен, жасын отындай ағып түскен дауылпаз ақын Қасым Аманжолов - осы киелі өңірдің перзенті.

Сондай-ақ түрік тілдес, исі мұсылман халықтардың ішінен алғаш топ жарған батыр, сынақшы, ғарышкер жерлесіміз Тоқтар Әубакіров атамыз да осы Қарқаралы топырағында дүниеге келгенін мақтан етеміз.

70 жыл бойы имандылықты үндеп, насихаттап, мешіт салғызған Құнанбай қажы, Абай өткен замандағы Қарқаралы келбетін өшпестей етіп бейнелеген кемеңгер Мұхтар Әуезов, қазақ тілі ғылымының бастауында тұрған Ахмет Байтұрсынов, ұлы Шоқан Уәлиханов, адамзатты жаппай қырып-жоятын жойқын атом жарылысына алғаш рет қарсы дауыс көтерген академик Бақия Атшабаров, ұлы бабамыз Әл Фарабидің зерттеушісі Ақжан Машани сынды қасиетті тұлғалар ұшар басын күн сүйген ерек шыңдардай көз алдымызда жарқырап тұрады.

Қазақ әйелдері арасынан шыққан алғашқы медицина ғылымының докторы Гүлбаһрам Тарабаева. Асқақ тенорымен күміс көмей әншілеріміз, алтын дауыстарымен жүрегімізде қалған Әміре, Әсет, Жүсіпбек Жанақ пен Нарманбетті, актер, режисер Қалибек Қуанышбаевтар болса, кейінгі буын апаларымыз Бибігүл, Шолпан Жандарбекова, Рақима Қойшыбаева мен Мақпал Жүнісова сияқты өнер таланттарын мақтан тұтамыз.

Осы қасиетті Қарқаралы жері туралы айтылып, жазылып отырғанда әрине менің атам жазушы, журналист Мақсым Омарбекұлы туралы қалай атап өтпеймін. Кейінгі буынға мұра ретінде қалдырған жеті кітаптың және он шақты жинақ кітаптарының авторы.

Атам сонау 50-жылдары 9-сынып оқып жүргенде қылышынан қан тамып тұрған кеңес үкіметінің саясатына қарсы шығып, «Біз неге өзіміздің қазақ тарихын оқымаймыз?» деп үндеу тастаған. Өзінің басын қауіп-қатерге тігіп, сыныптастарымен бірге "листовкалар" таратқан.

Кейіннен институт қабырғасында оқып жүріп, «Жас Қазақ» ұйымын құрып, қазақтың ұлт ретінде қалыптасуына тағы бір мәрте үлкен үлес қосқанын білеміз. Осы тұрғыда мыңдаған очерктер мен эсселер жазылған еді.

Ал енді Қарқаралы тарихына тағы бір мәрте үңіле кетсек, сонау 80-90 жылдары Қарқаралы ауданы осы атамның үлкен еңбегінің арқасында аудан болып сақталып қалды. Сонымен қатар бұрынғы Фрунзе совхозына Қасымның атын берейік деп, сонау Алматыға дейін барып, атын алып берген еңбегін атап өткім келеді.

Сондай-ақ, «Семей-Невада» қозғалысының Қарқаралы ауданы бойынша төрағасы болып еңбек етті. Атам саналы өмірінде Қарқаралы ауданының жұртшылығы үшін тынымсыз, адал қызмет етті.

Осы мақаланы жазу барысында ерекше бір рух, шабыт бергендей болып, өзімнің өлең шумақтарымды туған жеріме арнаймын.
Қасиетті туған жерім,
Қарқаралы мекенім
Сен деп соққан жүрекке,
Арналады бұл өлеңім.
Тыңдаңдар, тыңдаңдар,
Өстім мен бұл жерде
Білемін мен жасымнан
Қарқаралы деген өңірде
Бітпес тарих, аңызы
Мәди, Қасым секілді
Жырлайды ғой ақыны
«Атыңнан айналайын Қарқаралы»
Деп өшпес атын қалдырды.
Батыры көп бұл мекен
Нүркен, Мартбек, Петрмен,
Өзін отқа құшқандар
Ерлікпен кеткен ер жандар,
Ұмытылмас ешқашан.
Алғаш аспаннан жер көрген,
Алған жақындап ай көрген,
Тұңғыш қазақ еріміз
Тоқтар деген ғарышкеріміз.
Өршіл рухты азамат,
Батыр мінез ғажап-ақ!
Мақтанышы қазақтың
Мақтанышы ұлы даланың
Бұл батырдың елі де
Кіндік кескен жері де
Қасиетті Арқаның
Қарқаралы деген
Ұлы өлкеден басталады
Құнанбай мешіт салған жер,
Абай келіп жатқан жер,
Алихан, Ахмет, Сәкендей
Алғаш «Алаш» құрылып,
Елге қызмет еткен жер.
Киелі топырақ жерінен
Өнерімен алға шығыпты,
Мәди, Бибігүл, Тәттімбет
Қазақтың ән саласын,
Солардай жоғары биіктет.
Сонау Семей атомы
Қиын шақта булыққан,
Талай жаңа буынды
Денсаулықтан қырылтқан.
Алғаш қарсы келіпті
Академик Атшабар!
Бұл ғалымның елі де,
Кіндік кескен жері де,
Қасиетті Арқанның
Қарқаралы жерінде.
Атам менің-ақын,
Аты оның Мақсым!
Елім, жерім деп жүріп,
Бір талай жанға үй беріп
Әділдікті ұнатқан
Семейдегі атомға
Қарсылықпен үн қатқан!
Кезіндегі совхозға
Аты оның Фрунзе еді
Бұл біздің ауыл деп,
Қасым атын бергізді!
Одан қалса талай рет
Қарқаралы ауданы
Аудан болып қалуы,
Қыл үстінде тұрғанда
Өткір сөзді, от ауыз
Сақтап қалды қаланы.
Неткен сұлу жер едің!
Нендей күйге жүрегімді бөледің,
Деп, Қасымдай жырласам
Жетер ме екен менің өнерім.

Ақмарал МАҚСЫМ
11-сынып оқушысы
О.Жәутіков атындағы
№1 орта мектеп
Қарағанды облысы
Қарқаралы қаласы
Жетекшісі: Қайрат Омарбеков

Рейтинг	Регион	Аким
219022	Алматинская область
146708	Туркестанская область
108999	Восточно-Казахстанская область

Рейтинг	Регион	Аким
339	Алматинская область
195	Туркестанская область
180	Северо-Казахстанская область

« Апрель 2024 »
Пн	Вт	Ср	Чт	Пт	Сб	Вс
1	2	3	4	5	6	7
8	9	10	11	12	13	14
15	16	17	18	19	20	21
22	23	24	25	26	27	28
29	30

Мы в соц сетях:

"Жас қазақ" ұйымын құрған ұлтшыл жастың бірі – менің атам еді

Поделиться материалом

Другие материалы по теме

По читаемости

По материалам