Кеше бір топ аграршы ғалымдар Білім және ғылым министрлігі ұйымдастырған ғылыми жобаларды гранттық қаржыландыру конкурсында жіберілген кемшіліктерді алға тартып, Бас прокурор К.П. Қожамжаров пен Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің төрағасы А.Ж.Шпекбаевтардың атына Ашық хат жолдады.
АШЫҚ ХАТ
Қазақстан Республикасы
Бас прокуроры
К.П. Қожамжаров мырзаға
Қазақстан Республикасының
Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы
іс-қимыл агенттігінің төрағасы
А.Ж.Шпекбаев мырзаға
Құрметті Қайрат Пернешұлы!
Құрметті Алик Жатқамбайұлы!
Сізге аграршы-ғалымдар тобы ғылыми зерттеулер бойынша байқаудың өткізілу жүйесіндегі келеңсіз жағдайлардың орын алуына байланысты өтініш жолдайды.
Өткен жылы біз Білім және ғылым министрлігі ұйымдастырған 2018-2020 жылдарға арналған ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық жобаларды гранттық қаржыландыру конкурсына белсене қатыстық.
Байқаудың бірінші кезеңінде, яғни Тәуелсіз халықаралық және отандық ғылыми-техникалық сарапшылар өткізген тәуелсіз мамандандырылған сараптама кезеңіңде, біз, төменде қол қойылған өзіміздің ғылыми жобалармен табысты жұмыс істеп, мүмкін болған 36 баллдан 24-тен 33,7 баллға дейін алдық.
Байқаудың екінші кезеңінің қорытындысы, байқау жобаларының «Агроөнеркәсіптік кешенді тұрақты дамыту және ауыл шаруашылығы өнімдерінің қауіпсіздігі ғылым бағытындағы ұлттық ғылыми кеңесінің» (әрі қарай АӨК бойынша ҰҒК) қарастыру кезеңі, бір сөзбен айтқанда, бізді таңғалдырды.
Сол себепті, АӨК бойынша ҰҒК бірінші кезеңде небәрі 16-19 балл алған жобаларды қолдай отырып, тиісінше 30 баллдан жоғары жинаған жобаларды қабылдамаған. Алайда ҰҒК басқа бағыттар бойынша жобаларды іріктеу барысында тәуелсіз мамандандырылған сараптаманың қорытындысын ескерген. Дегенмен, Ғылым комитетінің түсініктемесінде конкурс бойынша шешім көп деңгейлі жүйе екенін көрсетеді (!).
Басқаша айтқанда, АӨК бойынша ҰҒК тәуелсіз халықаралық және отандық ғылыми-техникалық сарапшылар өткізген байқаудың бірінші кезеңінің нәтижелерін жоққа шығарып отыр, сарапшылардың жұмысы бюджет қаражаты есебінен төленген. Біздің ақпаратымыз бойынша, мұндай бір сараптаманың құны, 250 АҚШ долларын құрайды, тиісінше 4500 өтінімге мемлекет миллиардтаған ақша жұмсады (!).
Қабылданбаған жобалар арасында Елбасының Қазақстан халқына Жолдауындағы тапсырмасына сай жоғары көрсеткіштерге ие болған және «ақылды ауыл шаруашылығы» мәселелерін шешуге, ауыл шаруашылығында заманауи геоақпараттық және ғарыштық технологияларды қолдануға бағытталған жобалар да болды. Бұл жағдайдың себебі, бір жағынан АӨК бойынша ҰҒК қалыптастырған ережелерді айтарлықтай бұзып, жекелеген жобаларға қолдау көрсету және мүдделік қолдауларға жол ашты, ал екінші жағынан, АӨК бойынша ҰҒК-тің жұмысының сапасыздығы көрініп қалды.
Біріншіден, ҰҒК ережесінің 7 тармағына сәйкес, ҰҒК құрамына кіретін қазақстандық ғалымдардың өз мамандығы бойынша 5 жылдан кем емес еңбек өтілі және соңғы 5 жыл ішінде кем дегенде 2 Хирш индексі болуы керек.
Бұл ҰҒК құрамы заманауи білімдермен құзыретті ғалымдар болуын қамтамасыз ету үшін жасалған. Хирш индексі – барлық дамыған елдердегі ғалымдардың жетістік деңгейін бағалайтын басты талап!
Дегенмен, АӨК бойынша ҰҒК мүшелігіндегі 17 ғалымның 9-ының Хирша индексі – нөлге тең, тек 2-еуінде тек 1 индекс бар.
Екіншіден, Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жыл 16 мамыр № 519 қаулысына сәйкес (ҚР Үкіметінің редакциясындағы қарашадағы № 171 05.04.2017 түзету) ҰҒК құрамына ғылыми және/немесе ғылыми-техникалық аккредиттелген субъектілердің басшылары және олардың орынбасарлары кірмейді, сонымен қатар бір мекемеден бір қызметкер ғана кіреді. Ал АӨК бойынша ҰҒК-дағы 4 адам ғылыми ұйымдардың бірінші басшылары мен орынбасарлары қатарынан болып шықты.
Одан бөлек, жоғарыда көрсетілген ереже талаптарының бұзылуы ҰҒК-не мүше ғалымдардың 17 адамның ішінде, 3 адам бір ЖОО-ның өкілі, 2-і бір ҒЗИ-ның қызметкерлері. Сонымен қатар, ҰҒК құрамында ірі университтер мен ҒЗИ-нан бірде-бір адам болған жоқ.
Үшіншіден, көрсетілген ереженің 9 тармағына сәйкес, кеңестің жиырма пайызынан аспайтын, бірақ әрбір кеңестің кемінде бір мүшесі ағылшын тілінде еркін сөйлейтін, әлемнің жетекші ғылыми немесе ғылыми-білім беру ұйымдарының өкілдері болып табылатын шетелдік ғалымдардан құралады. Оның Хирш индексі соңғы 5 жылда 10-нан кем болмауы керек.
Бұл талап мүлдем ескерілмеген, себебі АӨК бойынша ҰҒК құрамында бірде-бір шетелдік ғалым жоқ.
Төртіншіден, ең бастысы, АӨК бойынша ҰҒК-ның өзінің жұмысы сапасыз ұйымдастырылған, бұл «ҰҒК қызметін ұйымдастыру» ҰҒК ережесінің 4 тармағына қайшы. Атап айтқанда, біздің ақпаратқа сәйкес, бірқатар мүшелер Кеңес жұмысына қатыспаған, өйткені олардың сұрауларына қарамастан, АӨК бойынша ҰҒК отырысы өтетін жерде онлайн режимінде байланыс мүмкіндігі берілмеді.
Бұдан басқа, жобаларды қарастыру мерзімі мен жылдамдығы таңдандырады. Бұл жерде 580-нен астам жобаны 3 күннің ішінде қарастырып тастады (!) яғни, 2018 жылдың 12 қаңтарына дейін. Бірақ ҰҒК-ның басқа бағыттары бойынша ұсынылған жобалар 2018 жылдың 25 қаңтарына дейін қарастырылды. АӨК бойынша ҰҒК жекелеген мүшелерінің жобаларды қарастыру мерзіміне қатысты наразылығын ешкім ескермеді. Бұндай асығыстық не үшін қажет еді? Мұндай жағдайда, ҰҒК-тегі ықпалды адамдар «керек» жобаларға қолдау көрсетуге жол ашып отыр деген ойдамыз, ал қарастыру барысы ресмилік үшін ғана керек болды.
Жоғарыда аталған деректердің барлығы, аграрлық ғылым және ғалым топтарының АӨК бойынша ҰҒК құрамына «өз адамдарын жіберу» арқылы ғылыми жобаларды қарастыру жүйесінде жағымпаздық және жеке тұлғалардың мүддесін қорғағандығын дәлелдейді.
Бұның барлығы жемқорлық заңбұзушылықтың пайда болуына әкелетін қолайлы негіз болып табылады. Ғылыми ұйымдар мен ғалымдар арасындағы даму идеясын жойып, ғылыми қызметкерлердің әділдікке деген сенімін жоғалтады.
Мемлекет басшысы аграрлық ғылымды дамыту және оны ауыл шаруашылығының қозғаушы күшіне айналдыру мүмкіндігі туралы үнемі айтады. Сізден комиссия құруды және жоғарыда көрсетілген заңбұзушылық деректерін қарастырып, белгіленген құқықтық нормалар мен ережелерге сай АӨК бойынша ҰҒК құрамының сәйкестігін, сондай-ақ кеңестің іс-әрекеттерінің дұрыс-бұрыстығын және оның басшылығы мен жекелеген мүшелерінің сыбайлас жемқорлық заңбұзушылықтарына қатысын тексеруіңізді сұраймыз.
Рашит Ускенов, ауылшаруашылығы ғылымдарының кандидаты, доцент
Просмотров материала: 2 233
